Na 1662 pagina’s komt er dan toch echt een eind aan de Ontdekking van de mens serie van Frank van Dongen. Door de vier boeken heen leerde de lezer Jack Newman en tweelingbroer Redmond kennen in hun zoektocht naar elkaar en vooral naar overleving in een wereld waarin artificial intelligence, genetische manipulatie en de onbedwingbare drang naar macht op de voorgrond staan. In het laatste deel van de tetralogie Sporen voorbij de eindtijd krijgt de lezer dan antwoord op die ene vraag: Wie overleeft de eindtijd?
‘Jack Newman heeft uiteindelijk zijn identieke tweelingbroer Redmond vlak voor diens sterven gevonden op een verre planeet uit het duizend eilanden experiment. Terwijl de Alfabeschaving de Feind bevecht, geeft Redmond de a-sterfelijke Jack de veelomvattende taak om ervoor te zorgen dat zijn stam van IGD-klonen het einde der tijden overleeft door naar een volgend universum over te steken. Om uit te vinden of dit überhaupt mogelijk is moet Jack in contact zien te komen met de technologisch veel verder gevorderde Alfabeschaving. Waarom hielpen zij de mensheid en wat zijn hun lange termijn doelen en plannen? En welk gevaar vormt de herboren beschaving die ooit de machineplaag veroorzaakte, ternauwernood overwonnen door een monsterverbond tussen de Alfabeschaving en de Feind? Eindelijk komt Jack erachter door wie en met welk doel hij als IGD-kloon op de wereld is gezet. Hij leeft inmiddels al eeuwen en probeert zijn laatste nog levende soortgenoten te verenigen om het schijnbaar onmogelijke te bewerkstelligen. Wie overleeft de Eindtijd?’
Als je a-sterfelijk bent en je hebt de tijd van de wereld, dan wordt je visie op zaken toch net wat anders. Maar ook blijf je toch in feite een slachtoffer van je eigen (zeer) menselijke driften. In Sporen voorbij de eindtijd zie je vooral een Jack Newman die met zichzelf worstelt. En zich daarbij ook realiseert dat technologie, zoals een extra geheugen, misschien wel leuk is voor ontsnapping op de korte termijn, maar op de lange duur in feite niets oplost. Evenals het bevredigen van je eigen driften en najagen van oude passies zoals ex-geliefde Valerie. Auteur Frank van Dongen laat Jack hierin een hele mooie persoonlijke ontwikkeling doormaken. Waardoor hij als a-sterfelijke vooral heel menselijk overkomt. Want als je als a-sterfelijke op de wereld rondwandelt tussen de sterfelijke mensen, legt dit een bepaalde druk op je schouders. Dit maakt dat de toekomstromans van Frank van Dongen ook filosofisch aanvoelen. Het biedt namelijk ruimte voor overpeinzingen als het doel van het leven. En dit geval het doel van een a-sterfelijk leven. Wat voor nut kun je dienen en waar ligt de urgentie als je het eeuwige leven hebt. En hoe kijk je aan tegen levensvormen die minder lang te leven hebben? En het laat ook vragen de revue passeren waar wij in ons dagelijks leven ook mee te maken krijgen: voortplanting, overbevolking en de zucht naar macht en welvaart.
Oude (zoals de zespoten) en nieuwe personages (zoals de engelen des doods) passeren de revue en leveren nieuwe gevaren op voor Jack en zijn metgezellen. Of juist hulp uit onverwachte hoek. Ook worden er verschillende werelden geëxploreerd, waardoor Sporen voorbij de eindtijd wat wollig aanvoelt door de vele details. Frank van Dongen vertelde in een interview, dat hij nog weleens de neiging heeft om zes romans in een boek te stoppen. Wel maakt dit gegeven het boek heel gelaagd en beeldend, maar ook verrassend actueel. Waar lees je vandaag de dag niet in de krant over de klimaatcrisis en wat mensen allemaal doen, dat leidt tot verergering van dit probleem? Ook Frank van Dongen richt zich op het kortetermijngeheugen en bevredigingsdrift van de mensheid, waardoor ze heel ver kunnen gaan in bijvoorbeeld genetische manipulatie en AI. Dit kan voor het voortbestaan van de mensheid alleen maar verwoestende gevolgen hebben, krijgt de lezer ook vooral in dit laatste deel mee. Maar doordat Frank van Dongen in Sporen voorbij de eindtijd eveneens het toneel geeft aan niet (geheel) menselijke personages, wordt dit beeld van de mensheid wat genuanceerder. De mens wordt als het ware ‘herontdekt’ door andere levensvormen en biedt ruimte voor filosofische overpeinzingen. Het laat ook zien dat de mensheid slim is en op korte termijn tot grootste prestaties weet te komen. Is er wellicht nog een glimp van hoop voor de mensen? Wellicht, maar dan moeten we kritisch naar ons eigen gedrag blijven kijken.
Met Ontdekking van de mens laat Frank van Dongen (opnieuw) zien wat er zo mooi is aan het genre sciencefiction: het exploreren van nieuwe werelden en entiteiten in combinatie met het filosoferen over een mogelijk realistisch toekomstbeeld in combinatie met het aanstippen van actuele thematiek.
Beoordeling: 8 ½ /10
Frank van Dongen publiceerde zijn tetralogie ontdekking van de mensheid bij uitgever Iceberg Books. Zolang hij zich herinnert, is hij al bezig met het schrijven van sciencefiction verhalen. Hij is evolutionair bioloog van beroep en gebruikt zijn kennis hiervan graag binnen zijn boeken.
